Απολύμανση σπόρων σιτηρών.

Ο σπόρος πρέπει να είναι γερός, υγιής. Το σπορικό πρέπει να μην είναι σκουληκιασμένο, φαγωμένο από μαμούνια (σταρό-ψειρα), ούτε προσβλημένο από αρρώστιες, πού θα το κάνουν να μη φυτρώσει είτε θα τις μεταφέρει στο χωράφι και θα γίνει αφορμή να προσβληθούν και τα γειτονικά φυτά, ολόκληρη ή καλλιέργεια από αυτές. Είναι λοιπόν ανάγκη ό σπόρος πού θα ρίξουμε στο χωράφι να έχει απολυμανθεί.

Μερικών ασθενειών, τα σπόρια πού τις μεταδίδουν βρίσκονται στο φλούδι του σπόρου κι' έτσι μπορούμε να τα καταστρέψουμε απολυμαίνοντας τον, χωρίς να χάσει ό σπόρος την βλαστική του δύναμη. Τέτοια είναι ή περίπτωση του δαυλίτη των σιτηρών. Μερικών όμως άλλων ασθενειών τα σπόρια βρίσκονται μέσα στο σπόρο και ή καταστροφή τους δεν μπορεί να γίνει με εξωτερικά φάρμακα. Τέτοια είναι ή περίπτωση του άνθρακα των σιτηρών, οπότε εκτός από την προμήθεια σπορικού προερχομένου από υγιή φυτά, μπορούμε να απολυμάνουμε το ύποπτο σπορικό με
θερμότητα.

Α. Παλαιότερα ή απολύμανση του σπόρου εναντίον του δαυλίτη γινόταν με την υγρή μέθοδο, με διάλυμα γαλαζόπετρας (θειικού χαλκού) 1 %. Στην Αμερική προτιμούσαν την φορμόλη του εμπορίου (φορμαλίνη) σε διάλυση 0,25 %. Ειδικά για το κριθάρι χρησιμοποιούν ακόμη τη φορμόλη στην αναλογία αυτή, δηλαδή 1 δράμι για κάθε οκά νερού, επειδή διαβρέχει καλύτερα τούς ντυμένους σπόρους του.

Σήμερα για καταπολέμηση του δαυλίτη του σιταριού (Tilletia tritici) και των σκεπασμένων ανθράκων του κριθαριού (Ustilago hordei) και της βρώμης (Ustilago avenae) παντού προτιμούν την ξηρά μέθοδο απολυμάνσεως, με φάρμακο σκόνη πού σκονίζεται ό σπόρος. Παρουσιάζει το πλεονέκτημα πώς μπορούμε να απολυμάνουμε τον σπόρο όταν ευκαιρούμε, ακόμη και αμέσως μετά το αλώνισμα, να τον αφήσουμε δε έτσι απολυμασμένο στην αποθήκη πολύ καιρό, μήνες ολόκληρους, ως την σπορά, ως τον άλλο χρόνο αν είναι ανάγκη, χωρίς να χαλάσει. Η απολυμαντική σκόνη προφυλάσσει το σπόρο και από την σταρόψειρα και τ' άλλα παράσιτα πού τον προσβάλλουν στην αποθήκη. Η ξηρά απολύμανση παρουσιάζει ακόμη το πλεονέκτημα πώς δεν καταστρέφονται οι ραγισμένοι σπόροι, πού αποτελούν σημαντικό ποσοστό του σπορικού όταν αυτό έχει αλωνιστεί με μηχανή , όλη δε ή εργασία είναι ευκολότερη.
Απολυμαντική σκόνη χρησιμοποιούσαν παλαιότερα την δαυλιτίνη (ανθρακικός χαλκός) σε αναλογία 1 δράμι για κάθε οκά σιτάρι ή σίκαλη, 2 δράμια για κάθε οκά κριθάρι ή βρώμη. Σήμερα μεταχειριζόμαστε τα νεώτερα πιο αποτελεσματικά.

Η ξηρά απολύμανση είναι αποτελεσματική όταν ανακατευθούν εντελώς καλά οι σπόροι με το φάρμακο - σκόνη ώστε κάθε σπυρί να πάρει φάρμακο. Για μικρές ποσότητες χρησιμοποιούμε ένα τενεκέ του πετρελαίου καθαρό με καπάκι ή ένα βαρέλι από λαμαρίνα με σκέπασμα. Ζυγίζουμε την σκόνη ανάλογα με την ποσότητα σπόρου πού θα βάλουμε στο δοχείο- ρίχνουμε λίγη μέσα στο δοχείο, κατόπιν ένα στρώμα σπόρους, σκορπίζουμε πάνω τους λίγη σκόνη, έπειτα πάλι σπόρο, ξανά σκόνη μέχρι να τελειώσουν συγχρόνως ή σκόνη και το σπορικό. Το δοχείο πού κάνουμε την ανάμιξη δεν το γεμίζουμε εντελώς, αλλά μόνο ως τα 3/3. Το κλείνουμε καλά και το ανακινούμε ή κυλάμε το βαρέλι πολλές φορές (περίπου 10 λεπτά της ώρας), ώστε να σκονιστεί όλος ό σπόρος. Πρέπει να προσέχουμε να μην αναπνέουμε την σκόνη, πού είναι δυνατό δηλητήριο. Για κάθε φάρμακο οι παρασκευαστές του δίνουν λεπτομερείς οδηγίες του τρόπου χρήσεως του, πού πρέπει να τηρούνται με αυστηρότητα για να μη συμβούν δυστυχήματα
Είναι φανερό πως σπορικό που απολυμάνθηκε έτσι δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τροφή ούτε των ανθρώπων ούτε των ζώων, αλλά πρέπει να σπαρθεί ή αν παραμείνει και παλιώσει να καταστραφεί.

Β'. Για να κάνουμε απολύμανση εναντίον του άνθρακα (γυμνός άνθρακας) πού βρίσκεται μέσα στον μολυσμένο σπόρο, και προσβάλλει το σιτάρι (Ustilago tritici) και το κριθάρι (Ustilago nuda) εφαρμόζουμε τη θέρμανση του σπορικού σε νερό. Βάζουμε τον σπόρο σ' ένα τσουβάλι πού το βουτάμε σε χλιαρό νερό θερμοκρασίας 25-30 βαθμούς (Κελσίου) επί 4 ώρες. Έπειτα το βουτάμε σε ζεστό νερό θερμοκρασίας 50 βαθμών επί 1 λεπτό και συνέχεια επί 10 λεπτά σε τρίτο βαρέλι με νερό θερμοκρασίας 52 βαθμών. Πρέπει να προσέχουμε ή θερμοκρασία να μη περάσει τούς 52 βαθμούς, γιατί στους 55 καταστρέφεται ή βλαστική δύναμη του σπόρου. Αφού θερμάνουμε με τον τρόπο αυτό το σπόρο, τον βγάζουμε, τον στραγγίζουμε και τον στεγνώνουμε εφόσον πρόκειται να σπαρθεί αμέσως ή τον ξηραίνουμε καλά (σε ρεύμα αέρα) εφ' όσον θα διατηρηθεί επί αρκετό χρόνο. Ο σπόρος πού απολυμαίνεται με τη μέθοδο αυτή πρέπει να είναι ακέραιος, όχι σπασμένος (όπως τον πληγώνουν ο αλωνιστικές μηχανές), αλλιώς έχουμε απώλεια ίση με το ποσοστό του σπασμένου σπόρου και πρέπει να ρίξουμε ισόποσο περισσότερο σπόρο στο στρέμμα κατά την σπορά. Όπως γίνεται φανερό ή μέθοδος απολυμάνσεως με θερμότητα θέλει μεγάλη προσοχή στις θερμοκρασίες, γι' αυτό υπάρχουν ειδικοί κλίβανοι με ατμό υπό πίεση πού ή εργασία γίνεται και γρήγορα και με ασφάλεια. Οι Συνεταιρισμοί συμφέρει να προμηθεύονται τέτοιους κλιβάνους για να απολυμαίνουν τον σπόρο των παραγωγών.
Από τη χρήση καλού σπορικού, καθαρού, απολυμασμένου κ. λ. π. προκύπτει αύξηση της παραγωγής 25-30 % τουλάχιστον.
Η ανάγκη εξασφαλίσεως για τούς παραγωγούς καλού σπόρου έχει αναγνωρισθεί σ' όλες τις προοδευμένες γεωργικά χώρες και έχει κατοχυρωθεί με ειδικά νομοθεσία.

Πηγή: Ο δωδεκάλογος του προοδευτικού καλλιεργητού σιτηρών-Σπύρου Σπύρου/Αθήνα 1953