Ένα αυτοφυές φυτό, ιθαγενές των παραμεσόγειων περιοχών κερδίζει όλο και περισσότερους θαυμαστές, κυρίως για το πολύτιμο αιθέριο έλαιο των ανθέων της. Σημαντική είναι η ζήτηση από τη Γαλλία, όπου η παραγωγή του αιθέριου ελαίου της λεβάντας φτάνει τους 2.000 τόνους το χρόνο,
αφού χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, τη σαπωνοποιία και τη φαρμακοποιία.
Όσοι Έλληνες παραγωγοί μέχρι σήμερα έχουν ασχοληθεί συστηματικά με την καλλιέργειά της δεν έχουν απογοητευτεί, ωστόσο οι περισσότεροι επιλέγουν τη διασπορά του κινδύνου της επένδυσης, καλλιεργώντας μικρές εκτάσεις από πολλά και διαφορετικά είδη αρωματικών φυτών.
Η συμβατική αποξηραμένη λεβάντα πωλείται συνήθως στα 3,5 ευρώ το κιλό, ενώ η αξία της πολλαπλασιάζεται όταν πρόκειται για βιολογική. Οι καταναλωτές δείχνουν μια ιδιαίτερη προτίμηση στη βιολογική λεβάντα που υπάρχει μια σχετική έλλειψη στην αγορά και για το λόγο αυτό την πληρώνουν έως και 11,5 ευρώ το κιλό. Η καλλιέργεια της θεωρείται ανερχόμενη για τη χώρα μας, αφού εμφανίζει ιδιαίτερη αντοχή στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Ωστόσο θα πρέπει να αποφεύγονται περιοχές με όψιμους ανοιξιάτικους παγετούς.
Βέβαια, οι τεχνικές καλλιέργειας πλέον ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις και πολλοί παραγωγοί επιλέγουν την τυποποίηση του προϊόντος, αυξάνοντας σημαντικά τα περιθώρια κέρδους. Ειδικότερα στην περίπτωση της λεβάντας, μια τυποποίηση των ανθών σε πουγκί των 15-20 γραμμαρίων, αυξάνει σημαντικά την τελική τιμή που απολαμβάνει ο παραγωγός. Μια τέτοια συσκευασία πωλείται στα 50-60 ευρώ το κιλό, όπως μας πληροφορεί ο Γιώργος Ζαβός, ιδιοκτήτης βιολογικού κτήματος στην περιοχή της Φθιώτιδας. Το ίδιο προϊόν χωρίς τη συσκευασία, δηλαδή μόνο το λουλούδι πωλείται σήμερα στα 15 ευρώ το κιλό.
Τι δίνει και τι χρειάζεται
Η λεβάντα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αρωματικά φυτά της Μεσογείου και η καλλιέργεια της είναι γνωστή στην Ελλάδα από την αρχαιότητα. Η απόδοση σε χλωρό βάρος τον πρώτο χρόνο είναι 50-100 κιλά ανά στρέμμα, τον δεύτερο 200-250 κιλά ανά στρέμμα και τον τρίτο 300-350 κιλά ανά στρέμμα. Πλήρη παραγωγή έχουμε τον τέταρτο χρόνο (400-500 κιλά ανά στρέμμα), ενώ αν γίνει συλλογή μόνο της ταξιανθίας η απόδοση σε ξηρό βάρος κυμαίνεται στα 35-45 κιλά ανά στρέμμα.
Η λεβάντα αναπτύσσεται καλύτερα σε ξηροθερμικές συνθήκες και ανθίζει από αρχές Ιουλίου έως και τον Αύγουστο. Παρουσιάζει ιδιαίτερη αντοχή σε περιοχές με χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα, αλλά δεν αντέχει τους παγετούς την περίοδο της άνοιξης. Είναι φυτό μέτριου ρυθμού ανάπτυξης, που ευδοκιμεί σε ηλιόλουστες θέσεις. Προτιμά εδάφη με καλή αποστράγγιση και pH 6,5- 7,5. Δεν ευδοκιμεί σε εδάφη με πολλή υγρασίας, ενώ είναι ανθεκτική στην έλλειψη νερού.
Ένα σημείο κλειδί για την καλλιέργεια είναι η παρουσία ασβεστίου στο έδαφος, αφού όταν είναι πλούσιο στο στοιχείο αυτό αυξάνεται το άρωμα των ανθών. Τα ελληνικά εδάφη είναι πλούσια σε ασβέστιο και για το λόγο αυτό ενδείκνυται η καλλιέργεια της. Φυτεύετε το φθινόπωρο ή την άνοιξη και κάθε καλοκαίρι μετά το πέρας της ανθοφορίας κλαδεύετε τους βλαστούς κατά το 1/3 του μήκους τους. Πολλαπλασιάζεται με μόσχευμα 10-12 εκ. τον Αύγουστο και μεταφυτεύεται ως νεαρό φυτό την επόμενη άνοιξη.
Ανάλογα με το υψόμετρο ανθίζει από τέλος Ιουνίου έως και μέσα Αυγούστου. Οι ανθοφόροι βλαστοί του περιέχουν 1,5-3% αιθέριο έλαιο. Η ποιότητά του είναι πολύ καλή ιδιαίτερα όταν καλλιεργείται σε υψόμετρο πάνω από 650 μέτρα.
Στοιχεία καταγωγής
Με το όνομα λεβάντα (αγγλικά lavender, γαλλικά lavande, γερμανικά lavendel) είναι γνωστά μερικά είδη φυτών αυτοφυή και καλλιεργούμενα του γένους Lavandula που μοιάζουν μεταξύ τους μορφολογικά και φέρουν το χαρακτηριστικό άρωμα της λεβάντας. Η ονομασία της προέρχεται από το λατινικό ρήμα lavare που σημαίνει πλένω, επειδή οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν άνθη λεβάντας για τον αρωματισμό του νερού των λουτρών τους. Τη συνήθεια αυτή λέγεται ότι την πήραν από τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι την αποκαλούσαν όμως «νάρδο» ή «ναρδόσταχυ». Κατά το μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε για την περιποίηση τραυμάτων και πληγών του δέρματος. Ως τόπος καταγωγής της θεωρούνται οι νότιες χώρες της Ευρώπης.
Βοτανική ταξινόμηση
Με το γενικό όνομα λεβάντα, που ανήκουν όλα στο γένος Lavandula της οικ. των Χειλανθών (Lamiaceae, Labiatae), της τάξης των Lamiales, είναι γνωστά αρκετά είδη, σπουδαιότερα εκ των οποίων είναι τα εξής:
I L. angustifolia Miller, συν. L vera., D.C., L. officinalis Chaix. (λεβάντα, λεβάντα η γνήσια, λαβαντούλα, Αγγλική λεβάντα, αγγλικά English lavender, true lavender).
2. L. latifolia Medic. (Vill.), συν. L. spica L. (αγγλικά spike lavender). I L. hybrida Rev. (υβρίδιο λεβάντας, λεβαντίνη, αγγλικά και γαλλικά lavandin).
3. L. stoechas L. (αγριολεβάντα, λαμπρή, χαμολίβανο, Γαλλική λεβάντα, French lavender).
Ως French lavender αναφέρονται επίσης μερικές φορές, η L. angustifolia Miller και η L. dentata L.
Βοτανική περιγραφή των ειδών
1. Lavandula angustifolia Miller. Είναι μικρός ορθόκλαδος θάμνος με πυκνή διακλάδωση. Οι βλαστοί είναι τετραγωνικής διατομής που γρήγορα γίνονται ξυλώδεις. Tα φύλλα έχουν μήκος 5 εκ. περίπου και είναι γραμμοειδή. Tα άνθη είναι χρώματος μωβ. Ανάλογα με το υψόμετρο, ανθίζει από τέλος Ιουνίου έως και μέσα Αυγούστου. Οι ανθοφόροι βλαστοί του είδους αυτού περιέχουν 1,5-3% αιθέριο έλαιο και η ποιότητα του είναι πολύ καλή, ιδιαίτερα όταν καλλιεργείται σε υψόμετρο πάνω από 650 μέτρα. Η ποιότητα του αιθέριου ελαίου εξαρτάται από το ποσοστό της περιεκτικότητας των επιθυμητών και ανεπιθύμητων συστατικών, π.χ. υψηλό ποσοστό λιναλοόλης είναι επιθυμητό, ενώ υψηλό συστατικό καμφοράς είναι ανεπιθύμητο συστατικό).
Απαιτήσεις σε κλίμα, έδαφος, θρεπτικά στοιχεία και νερό
Το κλίμα, το έδαφος, το υψόμετρο ακόμη και η έκθεση της καλλιέργειας, βορινή - νότια ή δυτική - ανατολική, παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη των φυτών και στην περιεκτικότητα και τη σύνθεση του αιθέριου ελαίου. Έτσι η ίδια ποικιλία είναι δυνατό να δίνει αιθέριο έλαιο διαφορετικής σύστασης, ανάλογα με την τοποθεσία που καλλιεργείται. Η λεβάντα ευδοκιμεί σε μικροκλίματα, όπου επικρατούν αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα. Όλα τα είδη λεβάντας προτιμούν συνθήκες πλήρους ηλιοφάνειας και εδάφη που έχουν καλή στράγγιση. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε ξηρικά χωράφια, μόνο σε κλίματα όπου δέχονται δυο - τρεις καλές ανοιξιάτικες και μια-δύο καλοκαιρινές βροχές.
Τρόπος πολλαπλασιασμού και εγκατάσταση της καλλιέργειας
Tα είδη λεβάντας πολλαπλασιάζονται με σπόρο, παραφυάδες και μοσχεύματα. Για να φυτρώσει ο σπόρος της λεβάντας πρέπει να βρεθεί σε συνθήκες χαμηλών θερμοκρασιών, για να διακοπεί ο λήθαργος. Η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος είναι με μοσχεύματα και παραφυάδες. Tα μοσχεύματα είναι τμήματα βλαστών 10-12 εκ., που κόβονται από παλαιές φυτείες. Tα μοσχεύματα αφού ριζοβολήσουν φυτεύονται την άνοιξη ή και το φθινόπωρο.
Τρόπος καλλιέργειας
Οι αποστάσεις φύτευσης για τη L. angustifolia είναι 80-100 εκ. μεταξύ των γραμμών και 60-70 εκ. μεταξύ των φυτών επί της γραμμής. Οι αποστάσεις φύτευσης για τα διάφορα υβρίδια (Lavandula hybrida) είναι 1,30-1,70 εκ. μεταξύ των γραμμών και 70 εκ. μέχρι 1 μ. μεταξύ των φυτών επί της γραμμής, ανάλογα με τον τύπο του υβριδίου. Τις χρονιές που λείπουν οι βροχές κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι, για να έχει η καλλιέργεια κανονική απόδοση, πρέπει να αρδεύεται. Η βιολογική καλλιέργεια όλων των ειδών και των τύπων είναι σχετικά εύκολη, γιατί απαιτείται μόνον οργανική λίπανση.
Συγκομιδή, απόδοση
Σε όλα τα είδη της λεβάντας χρησιμοποιείται μόνο το άνθος για την εξαγωγή του αιθέριου ελαίου. Καταλληλότερη εποχή συγκομιδής θεωρείται το στάδιο της τελικής ανάπτυξης του ανθοφόρου στελέχους και έναρξης της ανθοφορίας, διότι τότε η περιεκτικότητα των ανθέων σε αιθέριο έλαιο είναι μεγαλύτερη. Το κόψιμο γίνεται με ειδικές μηχανές συγκομιδής λεβάντας. Η συγκομιδή με όποιο τρόπο και να γίνεται πρέπει να ξεκινά αργά το πρωί αφού "σηκωθεί" η πρωινή δροσιά. Οι ανθοφόροι βλαστοί που συλλέγονται μπορούν να αποστάζονται επί του τόπου, ιδιαίτερα όταν οι καλλιέργειες είναι εγκατεστημένες σε τοποθεσίες μεγάλου υψομέτρου.
Το Αιθέριο έλαιο
Την ονομάζουν και “αληθινή λεβάντα”. Θεωρείται από τα κορυφαία αιθέρια έλαια και είναι αναμφίβολα από τα πιο ακίνδυνα. Το έλαιο της προκύπτει από τα υπέργεια τμήματα του φυτού την εποχή της ανθοφορίας, είναι σχεδόν άχρωμο, με γλυκιά μυρωδιά άνθους. Τονώνει το νευρικό σύστημα και το ανακουφίζει από την πνευματική κόπωση, τους ρευματισμούς, καταπολεμά το στρες, βοηθά την αντίσταση του οργανισμού σε αλλεργικές καταστάσεις και δρα ως αντισηπτικό. Βοηθά επίσης τον οργανισμό στην καταπολέμηση δερματικών παθήσεων όπως έκζεμα και ψώρα και καταπραΰνει από τα καψίματα και τα τσιμπήματα εντόμων.
Το αιθέριο έλαιο έχει εντομοαπωθητικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες και είναι από τα πλέον χρησιμοποιούμενα στη βιομηχανία αρωμάτων, σαπουνιών, καλλυντικών και στην αρωματοθεραπεία. Η εμπορική του αξία εξαρτάται από τη σύνθεση του και κυρίως από τα συστατικά οξικός λιναλυλεστέρας (linalyl acetate) και λιναλοόλη (linalool), που πρέπει να κυμαίνονται σε ποσοστά 30-43% και 36-43%, αντίστοιχα. Ενώ άλλα κύρια συστατικά του είναι το λιμονένιο, η τερπιν-4-όλη, η α-τερπινόλη, η 1,8 κινεόλη, το μυρκένιο και το α- και β-πινένιο.
Ιδιότητες: Ανακουφιστικό, Αναλγητικό, Αντιβακτηριακό, Αντικαταθλιπτικό, Αντιμικροβιακό, Αντιρευματικό, Αντισηπτικό, Αντισπασμοδικό, Αντιτοξικό, Αποσμητικό, Αφροδισιακό, Διεγερτικό (Κυκλοφορικου), Εντομοαπωθητικό, Εντομοκτόνο, Επουλωτικό, Καρδιοτονωτικό, Καταπραϋντικό, Νευροτονωτικό, Παρασιτοκτόνο, Σπασμολυτικό, Τονωτικό, Χαλαρωτικό.
Προφυλάξεις: Καμία, πλην των γενικών προφυλάξεων.
Χρήσεις
Όλα τα είδη της λεβάντας καλλιεργούνται κυρίως για το αιθέριο έλαιο που εξάγεται από τα ανθισμένα στελέχη του φυτού. Αποξηραμένα άνθη της L. angustifolia χρησιμοποιούνται για αρωματισμό κλειστών χώρων και την προστασία των μάλλινων ρούχων από το σκώρο. Η λεβάντα είναι επίσης μελισσοτροφικό φυτό, ενώ χρησιμοποιείται ευρύτατα και ως διακοσμητικό φυτό των κήπων, πάρκων και άλλων εξωτερικών χώρων.
Πηγή: www.kastoria.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου