Φραγκοσυκιά ( Αραβοσυκιά ).

Η φραγκοσυκιά ή αραβοσυκιά (όπως την λένε στις Κυκλάδες) είναι κάκτος, παχύφυτος, πολυετής, δενδρόμορφος, πυκνόμορφος, αειθαλής, με βλαστό όρθιο. Στην Ελλάδα απαντάται ημιαυτοφυής και πολλές φορές αυτοφυής.

Ευδοκιμεί σε θερμούς και ηλιόλουστους τόπους, χωρίς ιδιαίτερη προτίμηση στο έδαφος, αρκεί αυτό να μη είναι υγρό ή να στραγγίζεται καλώς, ήτοι σε βραχώδης, πετρώδεις, αμμώδεις ή ξηρές τοποθεσίες, σε αβαθή εδάφη ή μετρίου βάθους, φτωχά σε οργανική ύλη, οξέα ή ελαφρώς αλκαλικά, σε βουνοπλαγιές και, όπου άλλη καλλιέργεια είναι

δύσκολος έως αδύνατος.

Στα αργιλώδη και ασβεστώδη εδάφη ευδοκιμεί λιγότερον απ’ όσο στα μεσαίας συστάσεως. Η ανάπτυξή της σε βραχώδη εδάφη επιτυγχάνεται χάριν του ισχυρού συστήματος ριζών το οποίο διαθέτει καισιγά – σιγά προκαλεί διάσπαση και αποσάθρωση αυτών. Τοδυνατό ριζικό «οπλικό» σύστημα ίσως είναι μία από τις αιτίες ένεκεν των οποίων η φραγκοσυκιά δείχνει προτίμηση σε, πρόποδες λοφίσκων, πετρώδεις εκτάσεις, ή επικλινή εδάφη παρά στους κάμπους. Ένας άλλος λόγος που συνηγορεί σ’ αυτήν την ιδιόρρυθμη προτίμηση, είναι το γεγονός ότι φοβάται τηνασφυξία των ριζών η οποία προέρχεται από άφθονα ή στάσιμα νερά.

Πολλαπλασιασμός

Πολλαπλασιάζεται δύσκολα με σπέρματα, ευκολότερα όμως με μοσχεύματα, (αγενής γένεσης ή αγενής πολλαπλασιασμός), δηλαδή κομμάτια των φυλλοκλαδίων, που αφήνονται μερικές ημέρες στο ύπαιθροκαι κατόπιν φυτεύονται.

Αν είναι χειμώνας, φυτεύομε ένα «φύλλο» (έτσι αποκαλούμεν κατά συγκατάβαση τον βλαστό, ενώ φύλλα είναι τα αγκάθια) στο χώμα, σε τρόπο ώστε το μισό να είναι μέσα και το μισό έξω. Αυτό θα ριζώσει και θα έχομε ένα νέο φυτό.

Αν είναι καλοκαίρι σε κάποιο σημείο γης που επιλέγομε, πάνω σ' ένα «φύλλο» βάζομε μια πέτρα και το αφήνομε στην επιφάνεια του εδάφους σε οριζόντια θέση. Από το κάτω μέρος του «φύλλου», φύονται, μετά από λίγες ημέρες μικρές ρίζες. Τότε ενδείκνυται να το φυτέψομε στο χώμα, καθέτως, τουλάχιστον μέχρι την μέση και έτσι θα έχομε ένα νέον οργανισμό.

Ακόμα πολλαπλασιάζεται και με σπέρματα αλλά πολύ βραδέως.

Βλαστοί

Οι βλαστοί (κορμός = το κεντρικό μέρος του φυτού απ’ το οποίο γίνονται οι διακλαδώσεις, αλλά και το γηραιότερο) της φραγκοσυκιάς είναι φυλλοειδώς πεπλατυσμένοι, ενώ στους κάκτους παρατηρούνται διαφοροποιήσεις σε σφαιρικούς ή κυλινδρικούς, στυλοειδείς ή αρθρωτούς, με πολλά φυλλοκλάδια.Έχουν σχήμα ελλειψοειδές, τριγωνικό ή άλλα παρόμοια και χρησιμεύουν ως αποθηκευτικοί χώροι. Περιέχουν μεγάλες ποσότητες νερού για να αντέχουν στις ξηρασίες.

Ομοιάζουν δηλαδή με σαρκώδη φύλλα,εξ ου και ο όρος βλαστοπαχύφυτα, αλλά είναι βλαστοί με λειτουργικές ιδιότητες φύλλων, μήκους 20 - 50 εκατοστών, πλάτους 10 - 20 εκατοστών και καλύπτονται από κηρώδες στρώμα. Αρχικώς είναι άκρως ευαίσθητοι, προοδευτικώς όμως αυξάνουν και τελικώς αποκτούν ινώδη (ξυλώδη) υπόσταση, για να καταλήξουν στον σχηματισμό του κορμού. Επίσης έχουν στην επιφάνειά τους πολλές και σκληρές ίνες, τα αγκάθια, κέντρα, ακίδες ή γλωχίνες. Ασκούν δε και την φωτοσυνθετική λειτουργία του φυτού.

Φύλλα

Η φραγκοσυκιά είναι άφυλλος ως δένδρο. Τα φύλλα της έχουν υποστεί «ισχυράν πήρωσιν» και έχουν μετατραπεί σε ακάνθας, ή φυλλακάνθας, όπως ευρίσκομε τον όρον στο «Περί φυτικών ιστοριών» έργο του αρχαίου Έλληνα βοτανολόγου Θεοφράστου Βιβλίο 6, Κεφ. 4, Παρ. 7, για άλλο φυτό. Είναι μικρά, βελονοειδή,εύπτωτα, σκληρά,μυτεράόργανα και επιτυγχάνουν δύο στόχους.

-μειώνουν την διαπνοή ώστε να μη χάνεται το αποταμιευμένο νερό, και

-προστατεύουν από την επιδρομήτων φυτοφάγων ζώων.

Άνθη

Τα άνθη είναι μεγάλα και φύονται κατά κανόνα στην κορυφή των φυλλοκλαδίων, συνήθως των ανωτέρων ή εξωτερικών και πολύ σπανίως στα πλευρικά μέρη. Έχουν χρώμα ζωηρό κιτρινωπό, πορτοκαλί ήχρυσίζον. Ένας θαυμάσιος συνδυασμός που δίδει ιδιαίτερο τόνο κατά την περίοδο της ανθοφορίας στους χώρους όπου υπάρχουν συστοιχίες από φραγκοσυκιές.

Τα άνθη είναι μονήρη, δηλαδή βρίσκονται μεμονωμένα στον βλαστόν, αλλά πολλάκις και καθ’ ομάδας, ερμαφρόδιτα, (διγενή), κανονικά, ακτινόμορφα ή ζυγόμορφα ήτοι έχουν αμφίπλευρη συμμετρία και επίγυνα.

Η ωοθήκη είναι υποφυής, ήτοι βρίσκεται κάτω από το πεπλατυσμένο τμήμα της βάσεως, μονόχωρος και δέχεται πολλές σπερματικές βλάστες (ωάρια).

Το περιάνθιο είναι διπλό και τα μέλη του βρίσκονται σε σπειροειδή διάταξη με μεταβατικές μορφές απόσέπαλα σε πέταλα.

Τα σέπαλα και τα πέταλα δεν έχουν πλήρη διαφοροποίηση. Και τα δύο είναι πολυάριθμα, όρθια ή αποκλίνοντα.

Οι στήμονες (ανδρείον) είναισπειροειδώς τοποθετημένοι ή ενίοτε καθ’ ομάδας.

Ο ύπερος (γυναικείον) είναι ένας και απαρτίζεται από τρία ή και περισσότερα καρπόφυλλα..

Τα πέταλα και τα σέπαλα με τα έντονα χρώματά τους και την γύριπροσελκύουν τα έντομα κι έτσι επιτυγχάνεται η επικονίαση στο φυτικό βασίλειο. Μένουν ανοικτά 36-48 ώρες για τον σκοπό αυτό.

Καρποί

Ο καρπός της φραγκοσυκιάς έχει σχήμα απιοειδές, ωοειδές, ή υποσφαιρικό πεπλατυσμένο περί την κορυφήένθα σχηματίζει βοθρίον. Είναι γεμάτος γλωχίνες (αγκάθια) στο περίβλημα, (επικάρπιο), φυόμενα καθ’ ομάδας σε μικρές αποστάσεις επί της επιφανείας του, καθώς και στην στεφάνη (κορυφή) του καρπού. Πρόκειται για ένα μέσοαυτοπροστασίας από τους εχθρούς.

Είναι σαρκώδης, κίτρινος ή κοκκινωπός, εδώδιμος. Έχει σάρκα γλυκιά, χρώματος πορτοκαλί έως υποκίτρινο στην αρχή της ωριμάνσεως και κοκκινωπό προς κοκκινόμαυρο κατά την υπερωρίμανση. Καταναλώνεται νωπός, αφού αποφλοιωθεί. Έχει γεύση ευχάριστη, γλυκιά, δροσιστική, εξαιρετικώς εύγευστη και εύχυμη.

Επίσης ο καρπός είναι ραξήράγα.

Eπιβίωση

Η φραγκοσυκιά, ζει σε αμμώδη, πετρώδη ξηρά ή άνυδρα εδάφη. Έχει δηλαδή ήθος άκρως ξηροφυτικόν.

Για τον σκοπό αυτό έχει δημιουργήσει ένα δικό της αμυντικό σύστημα, ώστε να δύναται να επιβιώνει και σε περιόδους παρατεταμένης ανομβρίας. Η προσαρμογή της χαρακτηριστικώςστηρίζεται στα πιο κάτω.

α) Αποταμίευση νερού

Μαζί με τις θρεπτικές ουσίες η φραγκοσυκιά αποθηκεύει μεγάλες ποσότητες νερού μέσα στους ιστούς της, οι οποίοι συνήθως βρίσκονται στον κορμό. Γι' αυτό η κατηγορία λέγεται παχύφυτα ή σαρκόφυτα.

Αποτέλεσμα της μεγάλης αποθήκευσης νερού στους ιστούς είναι η αρκετή εξόγκωση. Όταν τους κόψομε σε κάποιο σημείο ρέει νερό. Τα φυλλοκλάδια είναι οι δεξαμενές νερού της φραγκοσυκιάς.

Χωρίς νερό είναι αδύνατο να ζήσει άνθρωπος, ζώο ή φυτό, πέραν λίγων ωρών ή ημερών. Γι' αυτό όλα λαμβάνουν την σχετικήν πρόνοια.

β) Μείωση διαπνοής

Ο δεύτερος λόγος με τον οποίον εξασφαλίζει η φραγκοσυκιά την διαφύλαξη νερού είναι η μείωση της διαπνοής και αυτόεπιτυγχάνεται με την «εξαφάνιση» των φύλλων.

Από πλευράς μακροβιότητας, ζει άνω από 200έτη.

Βοτανικές ποικιλίες της Φραγκοσυκιάς

-Opuntiaficus - indica, variety « SantaYnez»

-Opuntiaficus - indica, variety « SantaMaria»

-Opuntiaficus - indica, variety « Lynwood»

-Opuntia ficus - indica, variety « Robusta» (dinner platecactus)

-Opuntia ficus - indica, variety « Burbanks Spineless»»

Πρακτικές χρήσεις

Συλλογή καρπών (χρονικές στιγμές)

Η συλλογή και ο καθαρισμός αποτελούν τα δύο πιο «ακανθώδη» εμπόδια, ώστε κάποιος να απολαύσει τα φραγκόσυκα.

Προκειμένου να συλλέξομεφραγκόσυκα, είτε για επί τόπου κατανάλωση, είτε για μεταφορά στο σπίτι πρέπει να γνωρίζομε και εφαρμόζομε τους παρακάτω βασικούς κανόνες.

α) Πριν την ανατολή του ηλίου.

Και αυτό για τον εξής κύριο λόγο. Το πρωί, τα αγκάθια του καρπού από την νυκτερινή υγρασία, έχουν κάποια χαλαρότητα. Δεν είναι σκληρά, χωρίς αυτό να αποκλείει τον άμεσο κίνδυνο να εισχωρήσουν στα χέρια, αν τα πιάσομε χωρίς προφύλαξη.

β) Μετά την δύση του ηλίου.

Αυτό είναι πιο σχετικό από την προηγουμένη περίπτωση.

γ) Να υπάρχει άπνοια.

Εκτός από τον ήλιο, στην σκλήρυνση των αγκαθιών, από την νυκτερινή ελαστικότητα, συντελεί και ο αέρας

Τρόποι συλλογής

Πολλοί είναι οι τρόποι, με τους οποίους μπορεί κάποιος να μαζέψει τα φραγκόσυκα. Οι περισσότεροι απ' αυτούς, αναφέρονται στα άτομα εκείνα, τα οποία δεν έχουν καμία εξοικείωση με το έμφορτο από αγκάθια αυτό φρούτο. Αλλά και οι πεπειραμένοι δεν υστερούν από μεθόδους συλλογής, χωρίς να παραβλέπουν την επιβαλλομένη προφύλαξη. Χαρακτηριστικώς αναφέρομε μερικούς απ' αυτούς.

1.Με τίναγμα

Οι πιο αδαείς προσπαθούν, πριν πιάσουν τα φραγκόσυκα για να τα κόψουν από τον βλαστό, να τινάξουν τα αγκάθια απ' αυτά. Δεν είναι σωστός τρόπος.

2.Με καλύπτρα.

Άλλος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσομε κάποιο μέσο, το οποίο δεν το διαπερνά το αγκάθι.

3.Με γάντια.

Μερικοί προκειμένου να συλλέξουν φραγκόσυκα. Χρησιμοποιούν χοντρά υφασμάτινα γάντια.

4.Με το χέρι.

Ο πιο σίγουρος και χωρίς άλλες διαδικασίες τρόπος, είναι να τα μαζεύομε με γυμνό χέρι. Είναι πολύ εύκολος, όσο και αν φαίνεται επικίνδυνος και ανατριχιαστικός. Αυτό όμως προϋποθέτει μεγάλη πείρα.

5. Με πρακτικά μέσα

Μεταφορά – Διατήρηση

Όταν συλλέγομε φραγκόσυκα και θέλομε να τα μεταφέρομε, πρέπει να προσέχουμε:

-να μη τα πετάμε από ψηλά

-να μη πιέζομε τον καρπόκατά την συλλογή

-να μη προκαλείται άνοιγμα στο κάτω μέρος του καρπού κατά την απόσχιση από τον βλαστό.

Διατηρούνται καθαρισμένα στο ψυγείο ή ακαθάριστα σε σκιερό μέρος όχι πέραν της εβδομάδος.

 

Τρόποι καθαρισμού

Το δυσκολότερο πρόβλημα για να απολαύσει κάποιος τα φραγκόσυκα είναι ο καθαρισμός. Το μυστικό για να καθαριστεί το φραγκόσυκο από τον τόσο οπλισμένο με αγκάθια φλοιό είναι απλό. Επιτυγχάνεται με τρεις τομές επί του καρπού. Οι δύοστα άκρα και είναι βαθιές και η τρίτη ενώνει τις δύο προηγούμενες και είναι ρηχή, όσο το πάχος του φλοιού.

Με τις τρεις αυτές μαχαιριές γίνεται εφικτό το εξής:

Το φραγκόσυκο έχει σχήμα αυγοειδές. Με τις τομές Α' και Β' επιτυγχάνομε να μετατρέψομε το αυγοειδές σχήμα σε κυλινδρικό.

Η τομή Γ' τέμνει καθέτως τον φλοιό, ο οποίος με απλό τράβηγμα, αποχωρίζεται του καρπού.

Οφέλη από τα φραγκόσυκα

Τα φραγκόσυκα είναι πολλαπλώς ωφέλημα στον άνθρωπο.Χρησιμεύουν:

Ως πρωινό, ως χωνευτικό, ως καθαρτικό. Έχουν μεγάλη θρεπτική αξία είναι δροσιστικά .Παράγουν μαρμελάδα και ποτό σε μετουσίωση.Μας δίδουν εκλεκτό οινόπνευμα.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

Δεν πρέπει να τρώμε πολλά σε κάθε περίπτωση, διότι προκαλούν δυσκοιλιότητα.

Η συστηματική καλλιέργεια και εμπορία των καρπών της φραγκοσυκιάς, είναι διαδεδομένη στις χώρες της Αμερικής και στις παράλιες της λεκάνης της Μεσογείου. Στην Ελλάδα δεν έχεικαμιά καλλιέργεια παρά το ότι φύεται σε μεγάλες εκτάσεις.

Σε άλλα κράτη όμως έχουν απαιτήσεις από την ποιότητα. Π.χ. Οι Μεξικανοί καταναλωτές προτιμούν τον «λευκό» τύπο (white fleched type) στο φραγκόσυκο. Άλλες ποικιλίες με βάση το χρώμα του καρπού είναι με κίτρινο, ή με κίτρινο εξωτερικά και κόκκινη σάρκα, ή κόκκινο εξ ολοκλήρου.

Οι παραγωγικότερες ποικιλίες είναι με λευκό ή κίτρινο καρπό. Ακόμα η καλλίτερη ποιότητα που έχει και καλλιεργητική αλλά και εμπορική σημασία, είναι η ποικιλία «Reyna». Άλλες καλλιεργητικές εμπορικές ποικιλίες είναι οι «Cristabina»,«Chapeada», «Roza Pelona», «Naranzana», «Amarilla Montesa»,«Charola», « Carbona».

Η ποιότητα του καρπού καθορίζεται από αρκετά οπτικά και ειδικά χαρακτηριστικά. Για τα «τυπικά» φραγκόσυκα έγινε ειδική ανάλυση και επέφερε τα πιο κάτω οργανολεπτικάχαρακτηριστικά.

Μεγάλοι καρποί βάρους άνω των 120 γραμ.

Χυμώδης σάρκα

-Υψηλό ποσοστό διαλυτών στερεών (περιεχόμενο σάκχαρο μικρότερο από 15%).

-Φαγώσιμοτμήμα, ποσοστιαία περιεκτικότητα άνω από 50%

-Λεπτή φλούδα, πάχους μικρότερη από 0,5 εκατ.

-Χαμηλή περιεκτικότητα σε σπέρματα. Το αποδεκτό συνολικό βάρος σπερμάτων πρέπει να είναι μικρότερο των6 γραμ. ανά φραγκόσυκο.

Θεραπευτικές ιδιότητες

Τόσο η φραγκοσυκιά όσο και οι καρποί της έχουν θεραπευτικές ιδιότητες για διάφορες παθήσεις του ανθρωπίνου οργανισμού.Παραθέτομεενδεικτικώςμερικές.

-Ως κατάπλασμα για την θεραπεία φλεγμονωδώναποστημάτων, την διόγκωση της σπλήνας, την ελονοσία, τους μώλωπες και την περιποίηση των τραυμάτων. Το χρησιμοποιούν από εκατονταετίες Αμερικανοί και Μεξικανοί.

-Για την θεραπεία της υπερλιπιδαιμίας και της παχυσαρκίας.

-Ως διουρητικό

-Κατά της υπερτροφίας του προστάτη

-Κατά της χοληστερόλης

-Κατά του σακχαρώδους διαβήτη,

-Κατά της φλεβίτιδας,

-Κατά πνευμονικών παθήσεων

Τα άνθη και τα κλαδώδια («φύλλα») χρησιμοποιούνται ως διουρητικά, αντισπασμωδικά, αντιδιαρροϊακά, αιμολυτικά, καθώς για καταπολέμηση της ψαμμιάσεως, ήτοι άμμου στα νεφρά, και της νεφρίτιδος!Επίσης τα «φύλλα» βρασμένα, χρησιμοποιούνταικατά της μέθης.

Δεν έχει αναφερθεί ποτέ καμία τοξικότητα από την χρήση τους.

Μια σπουδαία προσφορά

Εκτός από τις προσφορές της φραγκοσυκιάς που αναφέραμε πιο πάνω υπάρχει και μία άλλη η οποία είναι σημαντική για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

Στα μέρη όπου φύεται, αν είναι επικλινή, αποτελεί σπουδαίο αντιδιαβρωτικό φράγμα. Οι συστοιχίες της φραγκοσυκιάς συγκρατούν, τα ορμητικά νερά αλλά και την διολίσθηση των χωμάτων. Είναι δηλαδή πρώτης τάξεως αντιπλημμυρικό τείχος. Προστατεύει το περιβάλλον. Επίσηςαποτελεί σπουδαίο μέσο για κάλυψη των φαλακρών λοφίσκων και ακαλύπτων χώρων.

Επίσης, πρόκειται για το "φυτό του μέλλοντος, λόγω της ξηρασίας, που απειλεί τον πλανήτη".

Πηγή:www.kykladesnews.gr