Το κλίμα αλλάζει τους συσχετισμούς στη γεωργία.

Σε ένα όλο και πιο σύνθετο φαινόμενο εξελίσσεται σταδιακά η κλιματική αλλαγή, έχοντας σαφή επίδραση σε κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά γεγονότα. Έτσι μπορεί να ξεκίνησε ως μια μικρή διαταραχή του παγκόσμιου κλίματος, ωστόσο πλέον είναι αποδεκτό πως έχει προκαλέσει σημαντικές ανακατατάξεις, χρησιμοποιώντας ως όχημα τις μεταβολές στην αγροτική παραγωγή.

Πλέον οι προκλήσεις στην παγκοσμιοποιημένη γεωργία έχουν πολλαπλασιαστεί, αφού οι

μεταβολές στη θερμοκρασία, για παράδειγμα, πιέζουν την καλλιέργεια της πατάτας στις ψυχρότερες περιοχές, ενώ παράλληλα η καλλιέργεια της μπανάνας θα μπορούσε να αποτελέσει τον αντικαταστάτη της πατάτας, κάτι που μέχρι πρόσφατα φάνταζε αδύνατο.

Πρόσφατα η Συμβουλευτική Ομάδα για τη Διεθνή Αγροτική Έρευνα (CGIAR) μελέτησε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε 22 κύρια αγροτικά προϊόντα, μετά από αίτημα της Επιτροπής Ασφάλειας Τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών και κατέληξε ότι η παραγωγή καλαμποκιού, ρυζιού και σιταριού, που αποτελούν βασικά προϊόντα διατροφής, θα μειωθεί σημαντικά στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ οι υψηλές θερμοκρασίες θα πλήξουν και την πατάτα των ψυχρότερων κλιμάτων. «Οι αλλαγές αυτές δίνουν την ευκαιρία για την καλλιέργεια ορισμένων ποικιλιών μπανάνας σε μεγαλύτερα υψόμετρα, ακόμα και σε εκτάσεις που σήμερα καλλιεργούνται πατάτες. Η καλλιέργεια της μπανάνας θα μπορούσε σε πολλές περιοχές να υποκαταστήσει την πατάτα. Δεν είναι υποχρεωτικό, όμως σε περιοχές με σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας οι μπανάνες αποτελούν μια καλή εναλλακτική», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Φίλιπ Θόρτον, επικεφαλής της μελέτης.

Καλαμπόκι ή στροφή προς εναλλακτικές

Μέχρι το 2050, η ζήτηση για το καλαμπόκι στον αναπτυσσόμενο κόσμο αναμένεται να διπλασιαστεί, σύμφωνα με μελέτες του Διεθνούς Κέντρου Βελτίωσης για το Καλαμπόκι και το Σιτάρι (CIMMYT). Το καλαμπόκι είναι σημαντικότατο είδος διατροφής όχι μόνο ως τροφή για τους ανθρώπους, αλλά και ως ζωοτροφή για τα ζώα, καθώς επίσης και για την παραγωγή αιθανόλης και άλλων υλικών για τις βιομηχανίες.

Δυστυχώς, η καλλιέργειά του δεν είναι επαρκώς προσαρμοσμένη στις ακραίες μεταβολές των καιρικών φαινομένων και ιδιαίτερα στις πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Πειράματα αγρού και ιστορικά δεδομένα αποδεικνύουν πως οι θερμοκρασίες πάνω από 30oC σε συνδυασμό με ξηρασία μειώνουν σημαντικά τις αποδόσεις στην καλλιέργεια. Εκτιμήσεις για την Αφρική κάνουν λόγο για μείωση της συγκομιδής από 10%-20%, εξαιτίας των διακυμάνσεων της θερμοκρασίας. Έτσι εάν δεν δημιουργηθούν νέες ποικιλίες καλαμποκιού που θα ανέχονται τις υψηλές θερμοκρασίες, τότε ο στόχος της αύξησης της παραγωγής δημητριακών στην Αφρική είναι ανέφικτος, αφού η παραγωγή θα περιοριστεί στις πιο δροσερές περιοχές.

Αλλά μια τέτοια κίνηση θα σημάνει ότι θα δημιουργηθούν κενά στις τοπικές αλυσίδες παραγωγής και τροφίμων. Έτσι, μια πιο εφικτή λύση είναι η υιοθέτηση διαφορετικών καλλιεργειών που θα μπορούν πιο εύκολα να επιβιώσουν στις εναλλασσόμενες καιρικές συνθήκες του μέλλοντος. Αρκετά αυτοφυή φυτά της Αφρικής, όπως το μιλέτ (millet), παράγουν πολύ θρεπτικούς καρπούς και είναι ανθεκτικά στις καταπονήσεις (πχ έλλειψη νερού). Στις καλλιέργειες αυτές θα μπορούσε να βρίσκεται το μέλλον της γεωργίας για τους αφρικάνικους πληθυσμούς.

Σε κλιματικό σταυροδρόμι το σιτάρι

Το σιτάρι αποτελεί την πιο σημαντική πηγή θερμίδων και πρωτεΐνης σε παγκόσμιο επίπεδο. Μάλιστα εξακολουθεί να βρίσκεται στην πρώτη θέση των βασικών αγροτικών προϊόντων για την Ευρώπη, τη Δυτ. και την Αν. Ασία και τη Ν. Αφρική για περισσότερο από 8.000 χρόνια. Σύμφωνα με την μελέτη, οι κλιματικές αλλαγές θα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στις αποδόσεις, μιας και το σιτάρι δεν αντέχει την υπερβολική ζέστη και την ξηρασία.

Η άρδευση θα μπορούσε να βοηθήσει την καλλιέργεια του σιταριού υπό συνθήκες καταπόνησης, αλλά και πάλι οι ποσότητες νερού που χρειάζονται είναι υψηλές και αυτό θα σήμαινε εξάντληση των υδάτινων πόρων. Η σπορά σιταριού νωρίτερα και η ανάπτυξη βελτιωμένων ποικιλιών που έχουν συντομότερο βιολογικό κύκλο θα μπορούσε να βοηθήσει τους καλλιεργητές σιταριού να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή. Οι αυξανόμενες τιμές στο καλαμπόκι, στο βαμβάκι, στη σόγια και στο ρύζι πιθανώς να περιπλέξουν τις προσπάθειες για προσαρμογή στις συνθήκες της κλιματικής αλλαγής.

Τι πρέπει να γίνει

Στην τελική της έκθεση, η επιτροπή για την αειφόρο γεωργία και την κλιματική αλλαγή εξέδωσε τις παρακάτω συστάσεις: ● χρηματοδότηση πρωτοβουλιών για να βοηθήσουν την αγροτική παραγωγή να γίνει πιο ανθεκτική στις καιρικές αλλαγές. ● εκ νέου σχεδιασμός της πρόσβασης στα τρόφιμα και των καταναλωτικών προτύπων ώστε να εξασφαλιστούν οι βασικές διατροφικές ανάγκες. ● σημαντική αύξηση των παγκόσμιων επενδύσεων στην αειφόρο γεωργία και στα διατροφικά συστήματα για τα επόμενα 10 χρόνια. ● ευαισθητοποίηση και ενημέρωση για τις καλύτερες δυνατές καλλιεργητικές τεχνικές και την καινοτομία υποστηρίζοντας ανταλλαγή υπηρεσιών και τεχνολογιών. ● ανάπτυξη συγκεκριμένων προγραμμάτων και πολιτικών ώστε να βοηθηθούν οι αγροτικοί πληθυσμοί και οι πιο ευαίσθητοι τομείς να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή. Αυτό συμπεριλαμβάνει τη δημιουργία και την υποστήριξη διχτυών ασφάλειας και άλλων προγραμμάτων για τους ευπαθείς πληθυσμούς, ώστε να έχουν διατροφική ασφάλεια. ● καθιέρωση ισχυρών αποθεμάτων τροφίμων έκτακτης ανάγκης και χρηματοδότηση έκτακτης ανθρωπιστικής βοήθειας σε πληθυσμούς που πλήττονται από διατροφικές κρίσεις.

Τερτίπια της φύσης προς όφελος των μεγαλοεμπόρων

Πολλά από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που σημειωθήκαν σε διάφορα σημεία του πλανήτη τα τελευταία χρόνια, έχει υπερτονιστεί πως ήταν η πρώτη φορά που ήταν τόσο έντονα. Στην περίπτωση που αυτά συμβαίνουν σε αγροτικές περιοχές, τότε η παραγωγή εμφανίζεται μειωμένη η σε ακραίες περιπτώσεις καταστρέφεται ολοσχερώς.

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη σημαντική μεταβολή των θεμελιωδών στοιχείων της προσφοράς και της ζήτησης για την παγκόσμια αγορά, με αποτέλεσμα να ενισχύονται οι τιμές. Όμως, όπως δείχνουν τα στοιχεία, ο παραγωγός καρπώνεται μικρές μόνο αυξήσεις στις τιμές που πουλάει τα προϊόντα του, τη στιγμή που το μεγαλύτερο μέρος των υψηλότερων τιμών πηγαίνει στους μεγάλους διακινητές των δημητριακών στο παγκόσμιο εμπόριο.

Σύμφωνα με τον αναλυτή Μάικ Βέρντιν, «συνήθως υπάρχει μια διαφορά μεταξύ της τιμής του αγροτικού προϊόντος στην περιοχή που υπάρχει το πρόβλημα (π.χ. λόγω ξηρασίας) και την περιοχή προέλευσής του. Το γεγονός αυτό αφήνει μεγάλα περιθώρια στους εμπόρους, που τους δίνεται η δυνατότητα να χτίσουν ολόκληρες περιουσίες».

Κάτι ανάλογο εκτιμάται πως έχει συμβεί και την φετινή χρονιά, στο παγκόσμιο εμπόριο των δημητριακών. Η παρατεταμένη ξηρασία στη Ρωσία και την Ουκρανία το καλοκαίρι, οι υπερβολικές βροχοπτώσεις στο ίδιο διάστημα στη Μεγάλη Βρετανία και ο καιρός της Αργεντινής, όπου από πολύ ξηρός πέρυσι έχει γίνει πολύ βροχερός φέτος, αποδεικνύουν πως οι φυσιολογικές καιρικές συνθήκες αποτελούν ένα όλο και πιο σπάνιο καιρικό φαινόμενο. Δεν χρειάζεται συνεπώς να είναι κανείς φανατικός πολέμιος της κλιματικής αλλαγής για να κατανοήσει πως τα φαινόμενα αυτά έχουν προκαλέσει σημαντικές διαταραχές στην εμπορία των δημητριακών το τελευταίο εξάμηνο.

Η Μεγάλη Βρετανία για παράδειγμα, φέτος από σημαντική εξαγωγική δύναμη αναμένεται να μετατραπεί σε εισαγωγέα σιταριού, η Ουκρανία περιορίζει τις εξαγωγές της έστω και ανεπίσημα, ενώ στις ΗΠΑ οι εταιρείες ζωοτροφών αναζητούν πρώτες ύλες για εισαγωγή. Οι εισαγωγές καλαμποκιού από τις ΗΠΑ αναμένεται να φτάσουν στα επίπεδα ρεκόρ των 1,9 εκατ. τόνων την περίοδο 2012/13, ποσότητα υπερδιπλάσια από το προηγούμενο ιστορικό ρεκόρ. Την ίδια στιγμή η Ε.Ε. έχει αναπροσαρμόσει σε χαμηλότερα επίπεδα τις προσδοκίες της για την παραγωγή βιοκαυσίμων, με σκοπό να μειωθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των βιομηχανικών και των διατροφικών καλλιεργειών.

Κατσένιος Νίκος

Πηγή:www.agronews.gr