Περί Βουλιμίας.

Περιγραφή: Το κύριο χαρακτηριστικό της βουλιμίας είναι τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια καταβρόχθισης τροφής τα οποία ακολουθούνται από δυσβάσταχτες ενοχές οι οποίες συνήθως εξουδετερώνονται μέσα από τεχνητές εκκενώσεις του στομάχου π.χ. με προκλητό εμετό ή με χρήση καθαρτικών και διουρητικών σκευασμάτων. Η βουλιμία είναι πολύ πιο συχνή από την ανορεξία και υπολογίζεται πως το δύο με τέσσερα τοις εκατό του γενικού πληθυσμού έχει βουλιμία ενώ το δέκα τοις εκατό των γυναικών έχουν κάποια αλλά όχι όλα τα συμπτώματα της βουλιμίας. Όπως και η ανορεξία, η βουλιμία είναι πολύ πιο συχνή στις γυναίκες, αλλά εμφανίζεται λίγο αργότερα στην εφηβεία έχει καλύτερη πρόγνωση και πολύ πιο σπάνια οδηγεί στο θάνατο.

Σκέψη: Τα άτομα που πάσχουν από βουλιμία συνήθως είναι ανικανοποίητοι από το σώμα τους.

Αναμασούν διαρκώς στο μυαλό τους την ιδέα πως είναι υπέρβαροι και πως συγκεκριμένα μέρη του σώματός τους είναι παράξενα και μη ελκυστικά. Έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και τείνουν να αναγάγουν την ευτυχία τους και την επιτυχία τους στη ζωή στην σωματική τους εικόνα η οποία τυπικά δεν τους ικανοποιεί.

Συμπεριφορά: Πολλοί βουλιμικοί έχουν μάθει κατά την παιδική τους ηλικία να χρησιμοποιούν το φαγητό σαν έναν τρόπο για να τιθασεύουν το άγχος τους. Στην ενήλικη ζωή, σε περιόδους stress ενδέχεται να καταφύγουν σε βουλιμικά επεισόδια για να αποσπαστούν από τα προβλήματά τους. Αυτή τους όμως η τάση, μοιραία οδηγεί σε αύξηση του βάρους τους επιβαρύνοντας με τη σειρά της κι άλλο την συναισθηματική κατάσταση του ατόμου και συχνά οδηγεί τον ασθενή στην υιοθέτηση αυστηρών ή και επικίνδυνων διαιτητικών συμπεριφορών. Η πείνα, που είναι τα αποτέλεσμα μιας περιόδου υποσιτισμού γίνεται ακατανίκητη, οδηγεί το άτομο σε βουλιμικά επεισόδια κατά τα οποία μεγάλες ποσότητες τροφών με πολλές θερμίδες καταβροχθίζονται. Συνήθως λαμβάνουν χώρα όταν το άτομο είναι μόνο, κατά τις απογευματινές ή βραδινές ώρες, και οι θερμίδες που καταναλώνει το άτομο ισοδυναμούν με αυτές πολλών γευμάτων. Συχνά τα βουλιμικά άτομα καταφεύγουν στον προκλητό εμετό για να απαλλαγούν από τις θερμίδες που κατανάλωσαν κατά τη διάρκεια των βουλιμικών επεισοδίων. Αν και ο προκλητός εμετός είναι το πιο συχνό μέσο για αυτό το σκοπό, η χρήση καθαρτικών σκευασμάτων είναι επίσης διαδεδομένη.

Συναίσθημα: Ο φόβος της παχυσαρκίας, η αίσθηση ανεπάρκειας, οι ενοχές, η ντροπή και η δυστυχία είναι τα κύρια συναισθήματα που εναλλάσσονται στους βουλιμικούς που συχνά εγκλωβίζονται στον παρακάτω φαύλο κύκλο. Νιώθουν ανυπόφορο άγχος για την εικόνα του σώματος τους έτσι καταφεύγουν σε βουλιμικά επεισόδια για να καταπραΰνουν το άγχος αυτό. Κατά τη διάρκεια των βουλιμικών επεισοδίων όλα τους τα αρνητικά συναισθήματα μπλοκάρονται και κυριαρχούνται από ένα συναίσθημα πλήρους απόλαυσης κι απόσπασης από το περιβάλλον τους. Αμέσως όμως μετά το βουλιμικό επεισόδιο, νιώθουν μεγάλες ενοχές, ο φόβος της παχυσαρκίας επανέρχεται πιο δριμύς από πριν, κι έχουν μια έντονη εσωτερική ανάγκη να αδειάσουν το στομάχι τους. Έτσι καταφεύγουν σε προκλητό εμετό ή σε καθαρτικά σκευάσματα που επαναφέρουν κάποια πρόσκαιρη ψυχική ηρεμία η οποία μετά από λίγο δίνει τη σκυτάλη σε αισθήματα κατάθλιψης, ντροπής, απαξίωσης και αδιεξόδου.

Αίτια της Βουλιμίας

Τα ακριβή αίτια της βουλιμίας δεν είναι γνωστά. Φαίνεται πως είναι πολύπαραγοντικά κι εμπλέκουν τόσο την προσωπικότητα των ατόμων, την έκθεσή τους στα πρότυπα των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών αναφορικά με την κομψότητα και την ομορφιά αλλά και μια μικρή γενετική συνδρομή.

Αν εξετάσουμε τη σχέση του παιδιού κι αργότερα του εφήβου με τη διατροφή του, θα δούμε πως συχνά δέχεται συγκρουόμενα μηνύματα αναφορικά με το φαγητό κατά τη διάρκεια της ζωής του: Έτσι, στην παιδική ηλικία το καλό παιδί είναι αυτό που τρώει όλο το φαγητό του, ενώ στην εφηβεία ο αποδεκτός , από τους συνομηλίκους του, κι από τον εαυτό του, έφηβος είναι αυτός που έχει ένα αδύνατο, ελκυστικό για τα διαφημιστικά πρότυπα της εποχής μας, σώμα. Έτσι ο έφηβος μπορεί να εμπλακεί σε ένα δίπολο όπου από τη μια πλευρά νιώθει ανακούφιση κάθε φορά που τρώει μιας και έτσι έχει μάθει κατά την παιδική του ηλικία να είναι «το καλό παιδί» κι από την άλλη κάθε φορά που τρώει πολύ νιώθει απορριπτέος από την παρέα του κι αποκλίνων από τα δυτικά πολιτισμικά πρότυπα ομορφιάς. Η βουλιμία περιλαμβάνει και τα δυο αυτά στάδια.

Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι τόσο η ανορεξία όσο και η βουλιμία «άνθισαν» τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, όταν τα διεθνή πρότυπα μόδας, περί τα τέλη της δεκαετίας του ’70 άρχισαν να λανσάρουν όλο και πιο αποστεωμένα πρότυπα ομορφιάς.

Τέλος, το βουλιμικό επεισόδιο λειτουργεί και σαν έναν τρόπο απόσπασης του ατόμου από το περιβάλλον του θυμίζει συμπεριφορές εξάρτησης κατά τις οποίες μια ουσία (π.χ. αλκοόλ), ή μια συμπεριφορά (π.χ. τζόγος) έχουν την ιδιότητα να μπλοκάρουν ανεπιθύμητες σκέψεις και αισθήματα κι όλη η προσοχή του ατόμου είναι στραμμένη σε αυτά. Κατά αυτή την έννοια το βουλιμικό επεισόδιο εξυπηρετεί το άτομο να αποφεύγει αβάσταχτα συναισθήματα, άγχους, απώλειας ελέγχου και δυστυχίας. Συναισθήματα βέβαια που δεν εξαλείφονται απλά αναβάλλονται και γιγαντώνονται με το πέρας του βουλιμικού επεισοδίου.

(Συγγράφηκε τον Μάιο του 2003)

Πηγές:

Sue, D., Sue, D., Sue, S. (1997) Understanding Abnormal Behavior. Boston: Haughton Mifflin Company.

Davison, C.G., Neale, M.J. (1994). Abnormal Psychology. New York: John Wiley και Sons, Inc.

Rowan P. (2005): Inroducing Bulimia Nervosa. www.priory-hospital.co.uk

Ευάγγελος Καναβιτσάς

Ψυχολόγος, MSc in applied psychology

E-mail: kanavitsas@e-psychology.gr

Πηγή:www.eatingdisorders.gr/