Τα μήλα του μύθου, της ιστορίας, της επιστήμης και των παραμυθιών.

Από την αρχαιότητα ως σήμερα το μήλο ως καρπός συνδέεται με πολλές «ιστορίες», μυθολογικές και μη, ως προέκταση του συμβολισμού του τόσο στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία και θρησκεία όσο και στη  Βυζαντινή Ιστορία.

Μήλος

Στην Αρχαιότητα η λέξη «μήλον» παραπέμπει στο σφαιρικό

καρπό δηλαδή οποιοσδήποτε σφαιρικός καρπός χαρακτηρίζεται «μήλον». Άλλωστε αυτός είναι ο λόγος που το νόμισμα της Μήλου διαιρεί τις απόψεις των νομισματολόγων αν στον εμπροσθότυπο έχουμε μήλο, κυδώνι, ρόδι κτλ. Επιπλέον το μήλο στο νόμισμα είναι και το λαλούν σύμβολο του νησιού.

Μήλο ο καρπός της Αφροδίτης

Διότι και το όνομα του νησιού μας οδηγεί στο μύθο σχετικά με τον Μήλον και την Αφροδίτη. Συγκεκριμένα ο καρπός της μηλέας συνδέεται άρρηκτα με τη λατρεία της θεάς Αφροδίτης. Γιατί;

Επειδή ο Μήλος από τη Δήλο μετέβη στην Κύπρο όπου γνώρισε τον Άδωνη, τον τοπικό βασιλιά με τον οποίο δημιούργησε μια ισχυρή φιλία. Ο βασιλιάς του έδωσε για σύζυγο μια συγγενή του, την Πελία, η οποία ήταν πιστή στη λατρεία της Αφροδίτης. Οι δύο νέοι ερωτεύονται παράφορα και ο καρπός της ένωσής τους ήταν ένα όμορφο αγόρι που το έταξαν στη θεά Αφροδίτη και στο ιερό της. Το παιδί πήρε το όνομα του πατέρα.

Όταν ο Άδωνης πέθανε αρκετά νωρίς, ο Μήλος έπαθε κατάθλιψη και κρεμάστηκε από ένα δέντρο το οποίο από τότε πήρε το όνομά του δηλαδή μηλέα ή μηλιά. Η Πελία, βαθιά απελπισμένη, κρεμάστηκε από απόγνωση στο ίδιο δέντρο. Η Αφροδίτη συγκινημένη από τον έρωτα του ζευγαριού, αποφάσισε να διατηρήσει τη μνήμη τους. Έτσι μεταμόρφωσε την Πελία σε περιστέρι, που έγινε το ιερό πτηνό της και τον Μήλο σε καρπό, το γνωστό μήλο, σύμβολο της θεάς. Το παιδί του ζευγαριού ο Μήλος ο Νεότερος, ο οποίος ήταν υπό την προστασία της θεάς, στάλθηκε στον τόπο καταγωγής του, τη Δήλο. Όταν μεγάλωσε, αποίκησε το νησί, που πήρε το όνομά του, τη Μήλο. Επομένως τούτος ο μύθος  εδραιώνει τη σχέση της Μήλου και του ιδρυτή της, καθώς και το συσχετισμό του μήλου ως καρπού της Αφροδίτη. (π.χ. χρυσελεφάντινο άγαλμα της στο ιερό στη Σικυώνα κρατούσε ένα μήλο, Αφροδίτη της Μήλου κ.α.)

Το ερωτικό μήλο: μήλο της Έριδος, ο μύθος της Αταλάντης

Επιπλέον το μήλο έχει έντονο ερωτικό ρόλο (μορφολογικά θυμίζει το γυναικείο στήθος) και η κατανάλωσή του ως μαγική αφροδισιακή τροφή (κυρίως στο γάμο) έχει αλληγορική  σύνδεση με τη σεξουαλική ηδονή. Εδώ μπορεί να θυμηθεί κάποιος το μύθο της κρίσης του Πάρη και του μήλου της Έριδος, όπου ως βασικό κριτήριο για την απόκτησή του είναι η ομορφιά και ο ερωτισμός. Με τη βοήθειά του ο Πάρης θα κατακτήσει την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου, την Ελένη.

Η ερωτική δύναμη των μήλων φαίνεται με συμβολικό τρόπο και στο μύθο της Αταλάντης-παρθένας και κυνηγού. Εκείνη αρνούνταν κατηγορηματικά να χάσει την αγνότητά της επειδή κανείς δεν μπορούσε να της παραβγεί στο τρέξιμο (αυτός ήταν ο όρος-προϋπόθεση προς τον πατέρα της για να παντρευτεί). Όμως οδηγήθηκε στο γάμο, γιατί μπήκε στον πειρασμό να μαζέψει τα χρυσά μήλα της Αφροδίτης που της τα πέταξε με δόλο ο μέλλων σύζυγός της, ο Ιππομένης, προκειμένου να την προσπεράσει (Μήλα από την ιερή μηλιά της θεάς - ρόδια; Άλλωστε κάθε σφαιρικός καρπός ονομάζεται μήλον).

Τα μήλα των Εσπερίδων

Επί τη ευκαιρία μας έρχονται στο νου τα μήλα των Εσπερίδων, ο χρυσός καρπός από την Εσπερία δηλαδή από τη Δύση. Ένας άθλος του Ηρακλέους ήταν να φέρει τα μήλα από τον κήπο των Εσπερίδων. Στην προκειμένη περίπτωση τα χρυσά μήλα ήταν τα πορτοκάλια; Ο περίφημος κήπος βρίσκονταν στους Ηράκλειους Στύλους στο σημερινό Γιβραλτάρ. Ωστόσο γνωρίζουμε ότι για τους αρχαίους Έλληνες, τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια κλπ) ήταν άγνωστοι καρποί οι οποίοι ήρθαν από την Εσπερία παραφθορά της Ισπανίας.

Το χρυσόν μήλον της Κασσίας (Κασσιανής)

Αλλά αν υποθέσουμε ότι το μήλον συνδέεται με το γάμο, την ομορφιά και τις ερωτικές επιδόσεις, τότε  θα μπορούσε να έχει δόση αληθείας το γεγονός ότι και ο αυτοκράτορας Θεόφιλος (829-842) χρησιμοποίησε το χρυσόν μήλον για να το προσφέρει στη μέλλουσα σύζυγό του Κασσία. Τρεις βυζαντινοί χρονικογράφοι, ο Συμεών ο μεταφραστής, ο Γεώργιος Αμαρτωλός και ο Λέων ο Γραμματικός, αναφέρουν ότι έλαβε μέρος η συγκεκριμένη όμορφη και πλούσια κόρη στην τελετή επιλογής νύφης για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, την οποία είχε οργανώσει η μητριά του, Ευφροσύνη. Σε αυτή, που τοποθετείται χρονικά ή στο 821 ή στο 830, ο αυτοκράτορας επέλεγε τη σύζυγό της αρεσκείας του προσφέροντας ένα  χρυσό μήλο. Θαμπωμένος από την ομορφιά της Κασσίας, ο νεαρός αυτοκράτορας την πλησίασε και της είπε: «Ως ώρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα» «Από μια γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα κακά [πράγματα]», αναφερόμενος στην αμαρτία και τις συμφορές που προέκυψαν από την Εύα. Η Κασσία ετοιμόλογη, του απάντησε: «Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττονα» «Και από μία γυναίκα [ήρθαν στον κόσμο] τα καλά [πράγματα]», αναφερόμενη στην ελπίδα της σωτηρίας από την ενσάρκωση του Χριστού μέσω της Παναγίας, Μια όμως τόσο προκλητική απάντηση έκανε το Θεόφιλο να αλλάξει γνώμη και να διαλέξει τελικά τη Θεοδώρα. Η Κασσιανή αποσύρθηκε σε μοναστήρι. Εκεί ασχολήθηκε  με την υμνογραφία και συνέθεσε πολλά τροπάρια. Όμως στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλοί βαθύτεροι λόγοι που εμπόδισαν αυτό το γάμο. Η Κασσία ήταν εικονολάτρης και ο Θεόφιλος εικονομάχος. Η μέλλουσα πεθερά δεν ήθελε αυτό το γάμο μην τυχόν επηρεάσει τον αυτοκράτορα. Συνεπώς τα αίτια ήταν πολιτικά.

Το μήλο του Νεύτωνα

Επίσης κατά την Αναγέννηση και μετά στους χρόνους του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού το μήλον συνδέεται με ένα «επιστημονικό ανέκδοτο». Είναι το γνωστό μήλο του  Νεύτωνα, αφορμή έμπνευσης του νόμου της βαρύτητας………….

Τις χρονιές 1665 και 1666, όταν την Ευρώπη έπληττε η πανούκλα, το πανεπιστήμιο στο Κέμπριτζ, όπου δίδασκε ο Νεύτων, παρέμεινε κλειστό για προληπτικούς λόγους. Έτσι, ο Νεύτων γύρισε στο κτήμα της οικογένειάς του στο Γούλσθορπ, στη βόρεια Αγγλία. Όπως αναφέρει ο Stukeley, ένα ανοιξιάτικο απόγευμα του 1666 συνέβη η πιο διάσημη πτώση φρούτου στην ανθρώπινη ιστορία.

Ο Νεύτων του είπε ότι καθόταν με στοχαστική διάθεση στον κήπο του, όταν το μήλο έπεσε και τότε ξαφνικά διερωτήθηκε: «Γιατί το μήλο δεν πάει προς τα πλάγια ή προς τα πάνω και συνεχώς πέφτει κάθετα προς το κέντρο της Γης;»

(http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/8461591.stm)

Τα μήλα των παραμυθιών

Το μήλο της Χιονάτης

Και τέλος ας μην ξεχάσουμε το μήλο του παιδικού παραμυθιού από την ιστορία της Χιονάτης: το ερωτικό ζήτημα, η ομορφότερη γυναίκα, η Χιονάτη, και το δηλητηριώδες μήλο που θα την καταδικάσει σε αιώνιο ύπνο. Όμως το ερωτικό φιλί και ο άδολος έρωτας θα φέρει την Ανάσταση.

Η Μηλιά του Ροΐδη

Στα παραμύθια μπορούμε να κατατάξουμε και το παραμύθι του Ροΐδη. Η Μηλιά η οποία ήταν μια καλόκαρδη κόρη που την ερωτεύεται ο βασιλιάς και την παντρεύεται …….και ο θετός πατέρας της αν και αγράμματος γίνεται υπουργός Παιδείας…

Η Μηλιά του Κόντογλου 

Και φυσικά υπάρχει και η Μηλιά με τα χρυσά μήλα του Φ. Κόντογλου η οποία φέρνει την Ειρήνη στον κόσμο και εξαφανίζει τους Σκληρόκαρδους και Στενόμυαλους άρχοντες.

Το μήλο της Εύας

Και τέλος είναι εντυπωμένο στη μνήμη μας το μήλον της Εύας από την Παλαιά Διαθήκη το οποίο οδηγεί στο προπατορικό αμάρτημα. Ο Αδάμ και η Εύα ζουν την απόλυτη ηθική ελευθερία  με τον όρο να υπακούν στην εντολή του Θεού και να μην δοκιμάσουν τον καρπό ( μήλον) από το « δένδρο της γνώσης». Ο « όφις ο αρχαίος» τους οδηγεί στην αμαρτία δεν υπακούν και εκδιώχνονται (Γένεση: Κεφ:1-4, Προς Ρωμαίους 5:12-14).

Το δαγκωμένο μήλο της Apple

Ένα από τα πιο πετυχημένα λογότυπα εταιρείας είναι αυτό της γνωστής Apple, που έχει ως σήμα κατατεθέν ένα δαγκωμένο μήλο. Με βάση τις προηγούμενες ιστορίες για τη δυναμική αυτού του φρούτου είναι αυτονόητο η επιτυχία της εταιρείας να συνδέεται και με το λογότυπό της.

Γιατί όμως η Apple να έχει ως λογότυπο το δαγκωμένο μήλο; Το πρώτο ‘’μήλο-λογότυπο’’ της Apple σχεδιάστηκε το 1976. Ο Rob Janoff  ο σχεδιαστής του δαγκωμένου μήλου σύμφωνα με τις οδηγίες του Steve Jobs,  που ήθελε κάτι πιο μοντέρνο για την εταιρεία του, δημιούργησε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα, εικονογραφημένα λογότυπα στην ιστορία.

Η δαγκωνιά (bite) έγινε για να κατανοεί ο κόσμος ότι το λογότυπο αναφερόταν σε μήλο και όχι σε ντομάτα ή κεράσι. Δημιουργείται όμως ένα λογοπαίγνιο με τις λέξεις bite/byte, που αποτελεί μία σαφή αναφορά σε μία τεχνολογική εταιρεία.

Για την ιστορία τα λογότυπα εταιριών ήταν απλουστευμένα μέχρι τη δεκαετία του 70. Σήμερα μεγάλες εταιρίες ξοδεύουν εκατομμύρια δολάρια για τον επανασχεδιασμό των λογότυπων τους  (http://www.edibleapple.com/2009/04/20/the-evolution-and-history-of-the-apple-logo/).

Επιμέλεια:

Μαρία Μαντάλα, Ιστορικός - φιλόλογος

Πηγή: http://www.foodbites.eu