Βερίκοκα – Τα «χρυσά αυγά του ήλιου».

 Γλυκά, με πλούσιο άρωμα τα πορτοκαλόχρυσα βερίκοκα, οι καρποί των κρεμαστών κήπων της Βαβυλώνας, είναι ένα ακόμα αγαπημένο φρούτο, που έρχεται στο τέλος της Άνοιξης και το βρίσκουμε όλο το καλοκαίρι.

Κατάγονται από την Ασία και πιο συγκεκριμένα από την βορειοανατολική Κίνα. Η ιστορία αναφέρει πως έφτασαν στην Ευρώπη από τους Έλληνες, που τα αποκαλούσαν «χρυσά

αυγά του ήλιου» ενώ για τους Ρωμαίους ήταν τα «χρυσόμηλα».

Παρ’ όλο που το ελληνικό όνομα είναι βερίκοκα, αναφέρεται ότι το αγγλικό apricot και το γαλλικό abricot προέρχονται από το ελληνικό «αβρός» (abros) , που υπονοεί ότι είναι φρούτα ευαίσθητα στην χρήση. Τέλος οι Ρωμαίοι τα αναφέρουν και ως aperitum, που σημαίνει – σε ελεύθερη μετάφραση – « φρούτο, που τρώγεται εύκολα», λόγω του γεγονότος ότι το κουκούτσι ξεχωρίζει εύκολα από την σάρκα του φρούτου.

Καλλιεργούνται εδώ και 2000 χρόνια. Σήμερα, παράγονται σε πολλές  χώρες, όπως είναι η Τουρκία, το Ιράν, η Ιταλία, η Γαλλία, η Ισπανία, η Συρία, η Κίνα και η Ελλάδα.  Η μεγαλύτερη παραγωγή γίνεται στις Η.Π.Α. Στην Ελλάδα έχουμε διάφορες ποικιλίες (Διαμαντοπούλου,  Μπεμπέκου κ.α)

Στην Βοτανική, ο καρπός θεωρείται συγγενής με τα ροδάκινα και τα νεκταρίνια, και όλα μαζί ανήκουν στην ευρύτερη οικογένεια Rosaceae  και στο γένους, Prunus.

Η επιστημονική ονομασία του βερίκοκου είναι Prunus armeniaca.

H Βερικοκιά, είναι ένα φυλλοβόλο δέντρο μεσαίου μεγέθους, που αναπτύσσεται  καλύτερα σε καλά αποστραγγισμένα εδάφη και σε ορεινές πλαγιές. Κατά τη διάρκεια της άνοιξης, το δέντρο έχει πολλά όμορφα ροζ-λευκά λουλούδια, που προσελκύουν τις μέλισσες. Οι καρποί έχουν σχεδόν ομοιόμορφο μέγεθος, με διάμετρο περίπου 4-5cm, και ζυγίζουν  περίπου 35g. Τα βερίκοκα ανήκουν στην κατηγορία των πυρηνόκαρπων φρούτων, που επιστημονικά αποκαλούνται «δρύπη» (Έχουν  ένα ενιαίο κεντρικό κουκούτσι, που περιβάλλεται από την τραγανή, αρωματική βρώσιμη σάρκα. ) Το κουκούτσι περιβάλλεται από ένα σκληρό κέλυφος, που συχνά αποκαλείται "πέτρα".

Τα φρέσκα, ώριμα βερίκοκα έχουν γλυκιά γεύση και ωραίο άρωμα.

Θα τα βρούμε και σε αφυδατωμένη μορφή (ξηρά βερίκοκα). Τα ξηρά βερίκοκα έχουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε ορισμένα θρεπτικά συστατικά, και πιο συγκεκριμένα σε β-καροτένια. 

Σε πολλές περιοχές καταναλώνεται και το εσωτερικό μέρος του κουκουτσιού (όπως τα αμύγδαλα, για παράδειγμα, αλλά απαιτείται προσοχή στην ποσότητα που θα καταναλωθεί , όπως αναφέρεται πιο κάτω, γιατί περιέχουν την τοξική ουσία αμυγδαλίνη). Από το κουκούτσι  του βερίκοκου μπορεί να ληφθεί και βερικοκέλαιο. Πρόκειται, για ένα σπάνιο έλαιο που παράγεται και χρησιμοποιείται  μόνο για ειδικές χρήσεις και κυρίως στην κοσμετολογία.

Βερίκοκα και υγεία

Τα φρέσκα φρούτα έχουν χαμηλή θερμιδική αξία. Παρέχουν μόνο 50 θερμίδες ανα 100g. Περιέχουν φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικές ουσίες, βιταμίνες και μέταλλα. Στα βερίκοκα βρίσκουμε ακόμα διάφορα φυτοχημικά συστατικά, που θεωρούνται πολύτιμα για την υγεία.

Είναι πηγή φλαβονοειδών, όπως η κερκετίνη (ή κερσετίνη), και ορισμένες κατεχίνες. Όλα αυτά τα συστατικά έχουν σημαντική αντιοξειδωτική ικανότητα.

Τα βερίκοκα περιέχουν β-καροτένιο, και βιταμίνη Α.  Και οι δύο αυτές ενώσεις παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλή λειτουργία της όρασης. Η Βιταμίνη Α χρειάζεται για την διατήρηση της υγείας των μεμβρανών και του δέρματος. Το β-καροτένιο συμβάλλει, στη μείωση της οξείδωσης της LDL χοληστερόλης («κακή» χοληστερόλη) που μπορεί να οδηγήσει στο σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας στα αρτηριακά τοιχώματα. Επίσης, το β-καροτένιο συντελεί στην ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος. Αναφέρεται επίσης , ότι μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην προστασία από ορισμένες μορφές καρκίνου. Η δράση τους  σ’ αυτόν τον τομέα είναι υπό συνεχή διερεύνηση

Τα φρέσκα βερίκοκα περιέχουν επίσης βιταμίνη C, που είναι ένα ακόμα φυσικό αντιοξειδωτικό. Η βιταμίνη C βοηθάει στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού και συμβάλλει στην δέσμευση των βλαβερών ελευθέρων ριζών του οξυγόνου.    

Είναι πηγές μετάλλων, όπως για παράδειγμα καλίου, σιδήρου, ψευδαργύρου, ασβεστίου και μαγγανίου. Το κάλιο είναι σημαντικό συστατικό των υγρών των κυττάρων και του σώματος γενικότερα και βοηθάει στην φροντίδα της αρτηριακής πίεσης

Ο σίδηρος είναι ένα σημαντικό θρεπτικό στοιχείο και πολύ ωφέλιμο για άτομα, που πάσχουν από αναιμία. 

Τα βερίκοκα περιέχουν ακόμα, ορισμένα φλαβονοειδή πολυφαινολικά αντιοξειδωτικά συστατικά, όπως είναι η λουτεΐνη, η ζεαξανθίνη και β-κρυπτοξανθίνες. Όλες αυτές οι ουσίες είναι περισυλλέκτες των ελευθέρων ριζών του οξυγόνου και συμβάλλουν στην προστασία του οργανισμού από διάφορες βλάβες που μπορούν να προκαλέσουν.

Η ζεαξανθίνη (που περιέχεται στα βερίκοκα), είναι ένα καροτενοειδές που απορροφάται επιλεκτικά από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα της ωχράς κηλίδας των ματιών. Για τον λόγο αυτό, θεωρείται ότι λειτουργεί προστατευτικά, μέσω αντιοξειδωτικών δράσεων  και «φιλτράροντας» την ηλιακή ακτινοβολία. Η κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν ζεαξανθίνη, κρίνεται ωφέλιμη για την υγεία των ματιών και ειδικότερα για την προστασία από ασθένειες της ωχράς κηλίδας,  που προκαλούνται με την πάροδο του χρόνου σε ηλικιωμένα άτομα (age-related macular disease, AMRD).

Μέση Διατροφική Ανάλυση 100g φρέσκων βερίκοκων

(Prunus armeniaca)

ΘΡΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ     ΤΙΜΗ   % ΣΗΠ

Ενέργεια        50 Kcal           2.5%

Υδατάνθρακες           11 g    8.5%

Πρωτεΐνες      1.4 g   2.5%

Ολικά λιπαρά            0.4 g   1%

Φυτικές διαιτητικές ίνες       2 g       5%

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ

Φυλλικό οξύ  9 μg    2%

Νιασίνη          0.600 mg        4%

Παντοθενικό οξύ       0.240 mg        5%

Πυριδοξίνη    0.054 mg        5%

Ριβοφλαβίνη  0.040 mg        3%

Θειαμίνη         0.030 mg        2.5%

Βιταμίνη A     1926 IU          64%

Βιταμίνη C     10 mg 16%

Βιταμίνη K     3.3 μg 3%

ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣ

Νάτριο            1 mg   0%

Κάλιο  259 mg           5.5%

ΜΕΤΑΛΛΑ

Ασβέστιο        13 mg 1.3%

Χαλκός                      

Σίδηρος          0.39 mg          5%

Μαγνήσιο       10 mg 2.5%

Μαγγάνιο       0.077 mg        3%

Φώσφορος    23 mg 3%

Ψευδάργυρος           0.2 mg            2%

ΦΥΤΟΧΗΜΙΚΑ

α-Καροτένιο   19 μg  --

β-Καροτένιο   1094 μg          --

β-Κρυπτο ξανθίνη    104 μg            --

Λουτείνη-ζεαξανθίνη            89 μg  --

ΠΗΓΗ: USDA National Nutrient data base

Επιλογή και αποθήκευση

Η εποχή του βερίκοκου  διαρκεί από το Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Θα πρέπει να επιλέγουμε  φρέσκα, ώριμα φρούτα με ενιαίο χρυσό-πορτοκαλί χρώμα και πλούσιο άρωμα.

Αποφεύγουμε τα φρούτα με ανοιχτό κίτρινο  χρώμα, που έχουν μάλλον συλλεχθεί άγουρα και αυτά που έχουν μαύρες ή καστανές κηλίδες, καθώς επίσης και αυτά που έχουν «χτυπήματα». Τα ώριμα βερίκοκα είναι ευαίσθητο και θα πρέπει να τα χειριζόμαστε με προσοχή. Αποθηκεύονται  στο ψυγείο και είναι καλύτερα να βρίσκονται κοντά στις θήκες του αυγού, σε υψηλή σχετική υγρασία. Καλό είναι να καταναλώνονται ή να χρησιμοποιούνται  όσο το δυνατόν νωρίτερα μετά από την αγορά τους, γιατί αφυδατώνονται γρήγορα. 

Προετοιμασία και  τρόποι κατανάλωσης

Πλένετε τα φρέσκα φρούτα απαλά με κρύο νερό και στεγνώστε τα με μαλακό πανί. Τα ώριμα βερίκοκα, μπορούν να καταναλωθούν  ολόκληρα – με την φλούδα - για να πάρουμε όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη, από τα θρεπτικά συστατικά τους. Φέτες  ή μικρά τεμάχια του φρούτου μπορούν χρησιμοποιούνται  σε σαλάτες. Χρησιμοποιούνται επίσης για παρασκευή  χυμών, μαρμελάδας, γλυκών του  κουταλιού, σιροπιών, ζελέ και πολλών γλυκισμάτων. Τα αποξηραμένα φρούτα καταναλώνονται ως έχουν ή χρησιμοποιούνται σε  γλυκίσματα ή ακόμα και για παρασκευή πρωινού μαζί με άλλα φρούτα και δημητριακά.  

Σε πιο ευφάνταστες συνταγές θα δούμε ότι τα βερίκοκα χρησιμοποιούνται και στο μαγείρεμα κυρίων πιάτων, όπως για παράδειγμα είναι το μοσχάρι βερίκοκα. Τοποθετώντας, τα φρούτα σε αλκοόλ, μπορούμε να παρασκευάσουμε λικέρ με άρωμα βερίκοκου. Το λικέρ αυτό στη Γαλλία λέγεται «αμπρικοτιν- abricotine). Το έλαιο που μπορεί να ληφθεί από τον πυρήνα είναι μεν βρώσιμο, αλλά χρησιμοποιείται κυρίως στην κοσμετολογία.

Θέματα ασφάλειας

Τα ξερά βερίκοκα συχνά επεξεργάζονται,  με θειώδη άλατα για να παραταθεί η διάρκεια της ζωής τους και για πρόληψη από οξείδωση και λεύκανση των χρωμάτων, ( στην περίπτωση και άλλων αποξηραμένων φρούτων π.χ σύκα.). Αυτή η επεξεργασία με θειώδη άλατα  μπορεί να προκαλέσει  προβλήματα υγείας, σε άτομα  με ευαισθησία στα θειώδη ή / και σε άτομα που πάσχουν από άσθμα. Ως εκ τούτου, τα άτομα με ευαισθησία στα θειώδη άλατα, μπορούν να χρησιμοποιήσουν  με ασφάλεια  μόνον αποξηραμένα φρούτα, μη κατεργασμένα με θειώδη άλατα, που έχουν καφέ χρώμα. (Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στον γιατρό σας)

Παρά το γεγονός ότι τα κουκούτσια του βερίκοκου θεωρούνται βρώσιμα σε κάποιες περιοχές ή χρησιμοποιούνται για παραγωγή ελαίου, πρέπει να σημειωθεί ότι περιέχουν αμυγδαλίνη, μια τοξική ουσία. Η κατανάλωσή τους απαιτεί προσοχή, ιδίως όταν γίνεται από παιδιά. (Η ποσότητα που καταναλώνεται έχει επίσης μεγάλη σημασία). Κατά συνέπεια για την χρήση και κατανάλωσή τους απαιτείται η γνώμη ειδικού επιστήμονα.

Σημείωση: Το άρθρο είναι μόνον ενημερωτικό. Δεν παρέχει συστάσεις κατανάλωσης ή άλλης χρήσης. Για οποιαδήποτε χρήση απαιτούνται εξατομικευμένες συμβουλές, που πρέπει να ζητήσετε από τον γιατρό και από τον διαιτολόγο σας. Οι πληροφορίες για τη σχέση της διατροφής με ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία που αναφέρονται προέρχονται από ερευνητικά επιστημονικά δεδομένα. Δεν αποτελούν εγκεκριμένους ισχυρισμούς υγείας.

Πηγές:

Schmitzer V, Slatnar A, Mikulic-Petkovsek M, Veberic R, Krska B, Stampar F., Comparative study of primary and secondary metabolites in apricot (Prunus armeniaca L.) cultivars., J Sci Food Agric, 2011 Mar 30;91(5):860-6

Mori S, Sawada T, Okada T, Ohsawa T, Adachi M, Keiichi K., «New anti-proliferative agent, MK615, from Japanese apricot "Prunus mume" induces striking autophagy in colon cancer cells in vitro», World J Gastroenterol. 2007 Dec 28;13(48):6512-7.

Nakagawa A, Sawada T, Okada T, Ohsawa T, Adachi M, Kubota K. «New antineoplastic agent, MK615, from UME (a Variety of) Japanese apricot inhibits growth of breast cancer cells in vitro», Breast J. 2007 Jan-Feb;13(1):44-9.

Bazzano LA, Serdula MK, Liu S. Dietary intake of fruits and vegetables and risk of cardiovascular disease. Curr Atheroscler Rep 2003 November;5(6):492-9.

Willcox JK, Ash SL, Catignani GL. Antioxidants and prevention of chronic disease. Crit Rev Food Sci Nutr 2004;44(4):275-95.

D, Egea J, et al. Characterization and quantitation of phenolic compounds in new apricot (Prunus armeniaca L.) varieties. J Agric Food Chem 2005 November 30;53(24):9544-52.

Karakaya S, El SN, Tas AA. Antioxidant activity of some foods containing phenolic compounds. Int J Food Sci Nutr 2001 November;52(6):501-8.

Dragovic-Uzelac V, Delonga K, et al. Phenolic profiles of raw apricots, pumpkins, and their purees in the evaluation of apricot nectar and jam authenticity. J Agric Food Chem 2005 June 15;53(12):4836-42. 

Ruiz D, Egea J, et al. Carotenoids from new apricot (Prunus armeniaca L.) varieties and their relationship with flesh and skin color. J Agric Food Chem 2005 August 10;53(16):6368-74.

Karabulut I, Topcu A, et al. Effect of hot air drying and sun drying on color values and b-carotene content of apricot (Prunus armenica L.). LWT - Food Science and Technology 2006;40(5):753-758

Dragovic-Uzelac V, Pospisil J, et al. The study of phenolic profiles of raw apricots and apples and their purees by HPLC for the evaluation of apricot nectars and jams authenticity. Food Chemistry 2005;91:373-83.

Papazian R. Sulfites: Safe for most, dangerous for some. US Food and Drug Administration. FDA Consumer. Dec 1996.